Kun je angst voor overleden patiënten overwinnen?

‘Ik wil nooit in een mortuarium werken.’ zegt Marjan. ‘Ik vind overleden mensen eng. Raar, hè?’
‘Nee dat vind ik niet vreemd.’, zeg ik.

Marjan is niet de enige verpleegkundige met angst voor overleden patiënten. Ook leerling-verpleegkundigen en verzorgenden kunnen opzien tegen de confrontatie met de dood.

Nachtzuster

Marjan neemt een slok koffie en ze vertelt: ’Ik liep tijdens mijn ronde met mijn nachtlampje een eenpersoonskamer binnen. Pas toen ik dichtbij kwam zag ik dat mijn patiënt niet meer ademde. Mijn hart sloeg over. Ik heb op de noodbel gedrukt en ik heb de AED gehaald. Maar onze hulp kwam te laat.’
‘Dat hakt erin hè’, zeg ik.

We zijn er stil van.

En we zijn het eens: de schrik van Marjan is een normale reactie op een plotselinge, ingrijpende gebeurtenis.

Angst voor beweging

‘Mijn collega’s gingen na de reanimatie weer aan het werk en ik bleef alleen achter bij mijn patiënt. Ik was bang dat hij opeens ging zuchten ofzo. Ik weet dat het kan gebeuren, maar ik voelde me zó unheimisch’, zegt Marjan.

Een unheimisch gevoel kun je vergelijken met een vlucht waarbij je vliegtuig hevig heen en weer schudt omdat er extreem veel turbulentie is. Je houdt de stewardess nauwlettend in de gaten. Glimlacht ze nog? Het zal toch niet… En je haalt pas opgelucht adem als je je gordels weer af mag doen.

Een dode ziet er abnormaal uit

Marjan vertelt verder: ‘Als ik aan hem denk zie ik zijn lachende ogen. De nacht ervoor zei hij nog: ‘Toch fijn dat je zo’n ouwe kerel naar de wc wilt helpen.’ En nu is hij opeens weg. Heel gek: hij lag daar wel en toch was hij er niet meer. Geen mimiek. Niks.’

Je eigen sterfelijkheid

‘Het is al drie dagen geleden gebeurd joh en vannacht lag ik er opeens wakker van. Om 2 uur heb ik een beker melk genomen.  Maar toen ik weer in bed lag ging ik malen over mijn eigen dood. Ik wil 85 worden. Maar dat heb je zelf niet in de hand, hè? En ik bedacht ook hoe vreselijk het me lijkt om in een ziekenhuisbed dood te gaan’, zegt Marjan.

‘De donkerte van de nacht maakte het spook van de dood nog groter?’, vraag ik.
‘Precies. Ik ben pas tegen de ochtend in slaap gevallen.’

Het sterven van je patiënt zet je gedachten over leven en dood op scherp. Het is niet verwonderlijk dat je na zo’n ervaring nadenkt over je eigen dood. En dat kan zelfs op-ploppen op momenten dat je het niet meer verwacht.

Kun je iets tegen dat soort nare gedachten doen?

Ja. Accepteer dat de dood gedachten in je losmaakt die normaal niet bij je opkomen. Praat er met een collega over. En als dat niet direct kan, pak je een pen en papier en schrijf je de nare gedachten van je af.

Went het ooit? De confrontatie met de dood?

Deels. Mogelijk herinner je je overleden patiënten tot je eigen dood. En geloof me: een onverwachte confrontatie met de dood went nooit. Als je een overlijden aan ziet komen kun je je erop voorbereiden. Dan zie je de dood ook makkelijker als een bevrijding.

‘Toch zou ik nooit in een mortuarium willen werken’, zegt Marjan

Dat hoeft ook niet. Er zijn verpleegkundigen die de zorg voor overleden mensen mooi werk vinden. Het geeft hen een goed gevoel om de overledene toonbaar te maken voor dierbaren. Zo bewijzen zij de laatste eer aan de mens in het levenloze lichaam.

Samengevat

• Spanning ervaren bij een confrontatie met de dood is normaal
• Schaam je niet voor je gevoelens en deel je gedachten

Wat kun je nog meer doen?

Is het op jouw afdeling taboe om te praten over angst voor overleden patiënten?
Doorbreek dat. Nodig een uitvaartverzorger of mortuarium-medewerker uit om over zijn werk te vertellen tijdens een bijeenkomst met je team.

Ben je zelf niet bang voor overledenen? Houd dan vooral je jongere collega’s in de gaten. En adviseer hen hulp te zoeken als de angst hen belemmert in het werk.

Had je iets aan mijn blog? Dan is het blog : ‘Wat doe je als je patiënt het niet meer aankan’,  mogelijk ook interessant voor je.